Дуҫтар

Балалар, хәтерегеҙҙәме, журналыбыҙҙың 2016 йылғы 5-се һанында «Ағас ни өсөн һыуҙа батмай?» һәм быйылғы 1-се һанда «Ҡуян менән Терпе — вегетариан» исемле әкиәттәр баҫылғайны? Әйҙәгеҙ, бергәләп дауамын

 (Әкиәт)

Терпе-Тилберкәй йәй буйына әсәһенә булышҡан.

— Ғаилә ишле, ҡустыларың бар. Емеш-еләкте, бәшмәкте күберәк киптерәйек, — тигән әсәһе. —Ҡышҡылыҡҡа аҙыҡ йыяйыҡ.

— Ә Ҡуян-Ҡустыбай бер ниндәй ҙә аҙыҡ йыймайсы, гел уйнап йөрөй! — тигән Тилберкәй.

— Эш бөткәс, һин дә уйнарһың, — тигән быға ҡаршы әсәһе. — И-и минең үҫкәнем, аппағым-йомшағым!

Ә бер көндө Тилберкәй ағас ботаҡтарынан һары япраҡтар яуғанын шәйләгән.

— Был нимә, әсәй? Япраҡтар ниңә шулай ямғырҙай яуа?

— Көҙ етте, балам! Тиҙҙән Ҡыш бабай килер, ер аҡ юрғанын ябыныр. Бына шул саҡта беҙ йыйған аҙыҡ та кәрәк булыр.

— Ҡышты күргәнем бар...— Тилберкәйҙең шыршы байрамына барып, саҡ утта ҡурылмай ҡалғаны иҫенә төшкән. — Ҡарҙа йөрөүе ныҡ ҡыйын...

— Ҡустыбай дуҫыңды эҙләп тап та, бар һуң, уйнап кил, тик алыҫ китмә, — тигән әсәһе. Тилберкәй шатланып риза булған. Урман буйлап күп тә йүгермәгән, бер ҡуяндың кишер ашап ултырғанын күреп ҡалған.

— Һаумы, Ҡуянҡай! Һин минең дуҫымды, Ҡустыбайҙы, күрмәнеңме?

— Сәләм, Тилберкәй! Дуҫым тигән булаһың, ә үҙең мине таныманың!

— Ғә-ғәфү ит: минең дуҫым бит... аҡ тунлы ине, ә һин... хәс тә минең кеүек...

— Ха-ха-ха! Беҙ, ҡуяндар, бер төрлө генә тунда йәшәй алмайбыҙ шул.

— Ниңә?

— Сөнки беҙ... йыртҡыс түгел. Оноттоңмо ни? Беҙ бит — вегетариан! Ә йыртҡыс кейектәр беҙҙең кеүектәргә һөжүм итеүсән.

— Ә-ә-ә, белдем, һеҙ йәшеренер өсөн кейем алыштыраһығыҙ! Ә кемдәрҙең вегетариан түгел икәнен ҡайҙан беләһегеҙ?

— Уныһын... йәшәй-йәшәй төшөнәһең. Ә һин ҡайҙа юл тоттоң? — Һине эҙләп бара инем.

— Мине?! Ә ниңә?

— Уйнарға. Әсәйем... тиҙҙән ҡар ерҙе ҡаплаясаҡ, ти. Уйнап кил Ҡустыбай менән,ти.

— Һи-и-и...

Дуҫының йөҙөндә шатлыҡ күренмәгәс, Тилберкәй аптырай төшкән:

— Ә һинең уйнағың килмәйме ни?

— Уйнайым да ул... Хәҙер минең икенсе дуҫтарым күп.

— Шу-лай уҡмы? Таныштыр мине лә улар менән!

— Һи-и-и. Улар бит шәп йүгерә! Һинең аяҡтарың ҡыҫҡа, үҙең дә әллә ниндәй... йомороһоң...

— Уҙышмаһаң ни, көс һынашып уйнайыҡ, — тигән быға ҡаршы Тилберкәй. — Мин йәй буйы эшләнем, мускулдарым бына ниндәй!

Ҡустыбай уйлана төшкән. Урман-тау ҡыҙҙырып сабып барған саҡтарында айыу, бүре балаларының көрәшеп уйнағандарын ҡарап торғаны бар былай. Ирмәк инде, берен- бере еңергә тырышалар.

— Әйҙә һуң, — тигән Ҡустыбай. — Минең янға хәҙер бик шәп дуҫым килергә тейеш. Ул килгәнсе көрәшеп ҡарайыҡ...

— Ш-шәп дуҫың? Исеме кем уның?

— Төлкөбай тиҙәр уны! Бына, исмаһам, туны!.. Үҙе йылғыр, шәп йүгерә! Дуҫ булғас, шундай булһын ул! Йә, ярай! Башланыҡмы?

— Һали-һоп! — Ҡустыбай Тилберкәйгә килеп йәбешеүе булған, ҡот осҡос итеп

ҡысҡырып ебәргән. — Ай, минең ҡулдарым! Ай!.. Ҡан аға! Ах, һин яуыз!

— Уй-й-й... — Терпе-Тилберкәй ни хәл ҡылырға белмәгән. — Ғәфү ит инде, дуҫ? Мин бит... үҙем теләп түгел! Тун! Тун шундай минең!

— Кит, кит эргәмдән! Башҡаса беҙ дуҫ түгел! Ул арала былар янына ҡояштай янып торған шыма тунлы ҡупшы бер йәнлек килеп баҫҡан:

— Әй-й! Ниндәй ғауға был? Ҡәҙерле дуҫым Ҡустыбай ниңә илай? Кем рәнйетте һине?

— У-у-ул! — Ҡустыбай Тилберкәйгә төртөп күрһәткән. — Ул яраланы мине! У-у-ул!..

Ә Тилберкәй быларға ҡараған да ҡатҡан: сөнки ул был йылғырҙың күптән түгел генә ниндәйҙер йәнлек балаһына һөжүм иткәнен күргәйне! Бына кем икән Ҡустыбайҙың дуҫы! Тик ул саҡта Тилберкәй уның төлкө затлы икәнен белмәгәйне...

— Ҡана, бир ҡулыңды! Яраңды бәйләйем. У-у, ниндәй тәрән яра! Хатта тәмле... ҡан еҫе килә!

— Ҡустыбай! — тип ҡысҡырып ебәргән Терпе-Тилберкәй. — Ҡас тиҙерәк! Ҡулыңды... — үҙе Төлкөбайҙың Ҡустыбайға килеп төртөлгән моронона тондорған.

Шунан тиҙ генә йомғаҡҡа әйләнгән дә энәләрен тырпайтып, дуҫын кәүҙәһе менән ҡаплаған. — Ҡас, ҡас тиҙерәк, Ҡустыбай! Төлкө — йыртҡыс! Ул һине... ашарға килгән! Ауыҙынан ҡорбаны ысҡынырға торғас, Төлкө лә үҙгәреп киткән:

— Минән ҡасып ҡотола алмаҫһың, ҡылый күҙ! Ләкин эштең ниҙә икәнен аңлап алған Ҡустыбай күҙ асып йомғансы юҡ булған.

Төлкөбай, һеләгәйен ағыҙып, Тилберкәйгә:

— Һиңә лә хөкөм табылыр, күҙле бүкән!

Ах, шул энәләрең! Шулар булмаһа, мин һине ике ҡабып, бер генә йотор ҙа ҡуйыр инем!

Кисен Ҡустыбай Тилберкәйҙең өйөнә үҙе килгән:

— Ғәфү ит, дуҫҡайым, — тигән ул.

— Мин һине хаҡһыҙ рәнйеттем, ә һин мине... үлемдән алып ҡалдың.

— Зарар юҡ, — тигән Тилберкәй.— Дуҫлыҡ бит йәшәй-йәшәй һынала.

Малайҙар, ҡыҙҙар! Ә һеҙ дуҫлыҡты нисек аңлайһығыҙ? Яҡын дуҫтарығыҙ бармы?

 Таңсулпан ҒАРИПОВА